TÜRKÇE
ENGLISH
Genel Bilgi
| Birim | FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ |
| BİTKİ KORUMA (YL) | |
| Kod | BK604 |
| Ad | Böceklerde Kimyasal Ekoloji |
| Dönem | 2025-2026 Eğitim-Öğretim Yılı |
| Dönem | Güz |
| Süre (T+U) | 3-0 (T-U) (17 Hafta) |
| AKTS | 6 AKTS |
| Yerel Kredi | 3 Yerel Kredi |
| Eğitim Dil | Türkçe |
| Seviye | Belirsiz |
| Tür | Normal |
| Öğretim Şekli | Yüz Yüze Öğretim |
| Bilgi Paketi Koordinatörü | Doç. Dr. Serkan PEHLİVAN |
| Dersin Öğretim Elemanı |
Güncel dönem ders programı henüz yapılmamıştır.
|
Dersin Amacı / Hedefi
Böceklerin kimyasal sinyallerle gerçekleştirdiği iletişim mekanizmalarını, çevresel ve ekolojik bağlamda ele alır. Pheromonlar, kairomonlar, sinomonlar gibi semiokimyasal maddeler ile bitkideki diğer uçucu bileşiklerin böceklere etkilerini öğrenmek ve bu bilgilerin biyolojik mücadele ve entegre zararlı yönetiminde kullanımı hakkında bilgi sahibi olmaktır.
Dersin İçeriği
Bu ders, böceklerin çevreleriyle olan kimyasal etkileşimlerini ve bu etkileşimlerin ekolojik sonuçlarını ele almaktadır. Ders kapsamında, böceklerin davranışsal ve fizyolojik süreçlerinde önemli rol oynayan semiokimyasal maddelerin (pheromonlar, kairomonlar, allomonlar, sinomonlar) yapı ve işlevleri ayrıntılı olarak incelenecektir. Bunun yanında, böceklerin konukçu bulma, çiftleşme, savunma ve sosyal iletişim gibi etkileşimlerinde kimyasalların nasıl rol oynadığına dair teorik bilgiler verilecek; bu sinyallerin çevresel bağlamda nasıl üretildiği, yayıldığı ve algılandığı açıklanacaktır. Ayrıca, bitkilerin herbivor saldırısına yanıt olarak saldığı bitki uçucu bileşiklerinin (HIPVs) ve bu bileşiklerin üçüncü trofik düzeyde yer alan parazitoit ve predatörleri nasıl çektiği üzerine odaklanılacaktır. Son olarak, bu bilgilerin entegre zararlı yönetimi (IPM) stratejilerine nasıl entegre edileceği, semiokimyasalların cezbetme, itme, izleme ve kitle yakalama gibi pratik uygulamalardaki rolü örneklerle aktarılacaktır. Güncel literatürden örneklerle kimyasal ekolojideki yenilikler (sentetik ekoloji, koku reseptörü mühendisliği, CRISPR kullanımı vb.) tartışmaya açılacaktır.
Dersin Ön Koşulu
Entomoloji
Kaynaklar
Cardé, R.T. & Millar, J.G. (2004). Advances in Insect Chemical Ecology Wyatt, T.D. (2014). Pheromones and Animal Behavior. J .M. Pasteels, J. C. Grégoire & M. Rowell-Rahier (1983). "The chemical ecology of defense in arthropods" . Annual Review of Entomology. 28: 263–289.
Notlar
Derleme makaleler ve güncel SCI-E kaynakları
Dersin Öğrenme Çıktıları
| Sıra | Dersin Öğrenme Çıktıları |
|---|---|
| ÖÇ01 | Böceklerin çevresel kimyasal sinyalleri nasıl algıladığını ve yorumladığını açıklar. |
| ÖÇ02 | Feromonlar, kairomonlar, allomonlar ve sinomonlar gibi semiokimyasal maddelerin sınıflandırılmasını ve işlevlerini tanımlar. |
| ÖÇ03 | Böcek-bitki-doğal düşman etkileşimlerini kimyasal ekoloji bağlamında değerlendirir ve üçlü trofik ilişkileri açıklayabilir. |
| ÖÇ04 | Yönelim davranışı (olfaktometre), elektroantenogram (EAG) ve uçucu analiz teknikleri (GC-EAD gibi) gibi davranışsal ve elektrofizyolojik yöntemlerin temel ilkelerini açıklar ve uygulamalarını yorumlar. |
| ÖÇ05 | Kimyasal ekolojiden elde edilen bilgileri biyolojik mücadele ve entegre zararlı yönetimi (IPM) stratejilerinde nasıl kullanılabileceğini analiz eder. |
Program Öğrenme Çıktıları ile İlişkisi
| Sıra | Tür | Program Öğrenme Çıktıları | Duzey |
|---|---|---|---|
| PÖÇ01 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Temel bilim, genel ziraat mühendisliği, bitkisel üretimle ilgili temel konularda bilgi sahibi olur | 1 |
| PÖÇ02 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Kültür bitkilerinde verim kaybına neden olan hastalık, zararlı ve yabancı otların biyolojisi, ekolojisi, sistematiği ve mücadele yöntemlerini öğrenir | 3 |
| PÖÇ03 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Kültür bitkilerinde verim kaybına neden olan hastalık, zararlı ve yabancı otların tanısı, biyolojisi ve mücadelesini uygulamalı olarak öğrenir | 2 |
| PÖÇ04 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Bitki koruma problemlerini kavrar, bilimsel yöntemlerle çözümü için gerekli beceriyi kazanır | |
| PÖÇ05 | Beceriler - Bilişsel, Uygulamalı | Laboratuvar kullanma, analiz yapma ve sonuçları değerlendirme, yorumlama ve rapor yazma becerisi kazanır | |
| PÖÇ06 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Bitki koruma problemlerine karşı uygun mücadele yöntemlerini seçerek, pratikte doğru kullanımını sağlar | |
| PÖÇ07 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Gerekli teknolojileri kullanarak bilgiye ulaşır, bunları sentezleyerek sözlü sunumlar yapar | |
| PÖÇ08 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Bitki koruma ile ilgili temel ve kavram bilgilerini sentezleyerek lisans eğitimi süresince edindiği mesleki yeterlilikler çerçevesinde, uzmanlaşmak istediği bilim dalına yönelik kendini geliştirme becerisi kazanır | 1 |
| PÖÇ09 | Yetkinlikler - Alana Özgü Yetkinlik | Uzmanlaşmak istediği alanda yurtiçi ve yurtdışı süreli yayınları izleyebilir ve yorumlama yetisi kazanır | |
| PÖÇ10 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Elde ettiği bilimsel araştırma sonuçlarını rapor/tez haline dönüştürebilir ve bunlardan bilimsel yayınlar üreterek sunabilir | |
| PÖÇ11 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Çevre/halk sağlığı ve tarımsal üretim ile ilişkili olarak biyogüvenlik konularında aldığı bilgileri uygulayabilme | |
| PÖÇ12 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Bitki koruma ve alanı ile ilgili güncel kaynaklara ulaşır ve sorunların çözümü için bunları kullanma yetisi kazanır | |
| PÖÇ13 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Laboratuvar kullanım yöntem ve tekniklerini kullanma becerilerini geliştirir | |
| PÖÇ14 | Yetkinlikler - Alana Özgü Yetkinlik | Bitki koruma alanındatoplumsal, bilimsel, kültürel ve etik sorunların çözümüne katkıda bulunabilir |
Haftalık Akış
| Hafta | Konu | Ön Hazırlık | Yöntemler |
|---|---|---|---|
| 1 | Kimyasal ekolojiye giriş ve temel kavramlar | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım |
| 2 | Böceklerde koku alma sistemi ve reseptörler | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Tartışma, Soru-Cevap |
| 3 | Feromonlar ve sınıflandırılması | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 4 | Kairomonlar, allomonlar, sinomonlar | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 5 | Konukçu bulma davranışları ve kimyasal sinyaller | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 6 | HIPV: Bitki kaynaklı uçucuların etkisi | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 7 | Üçlü etkileşimler: Bitki-böcek-doğal düşman | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 8 | Ara Sınavlar | PowerPoint presentation, course materials, notes, and other resources. | Ölçme Yöntemleri: Sözlü Sınav |
| 9 | Y-tüp olfaktometre deneyleri ve tasarımı | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 10 | Elektrofizyolojik yöntemler (EAG, GC-EAD) | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 11 | Sosyal böceklerde kimyasal iletişim | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 12 | Semiokimyasalların Entegere mücadelede kullanımı | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 13 | Entegre mücadele ve Böcek ekolojisi | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 14 | Güncel literatürden örneklerle kimyasal ekolojideki yenilikler | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma |
| 15 | Genel değerlendirme | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Öğretim Yöntemleri: Soru-Cevap, Tartışma |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavları | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Ölçme Yöntemleri: Ödev |
| 17 | Yarıyıl Sonu Sınavları | Power point sunusu, ders kaynakları, notlar ve diğer kaynaklar | Ölçme Yöntemleri: Sözlü Sınav |
Öğrenci İş Yükü - AKTS
| Çalışmalar | Sayısı | Süresi (Saat) | İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ders (Sınav haftaları dahil değildir) | 14 | 2 | 28 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma (Ön çalışma, pekiştirme) | 14 | 6 | 84 |
| Değerlendirmeler ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ödev, Proje, Diğer | 2 | 6 | 12 |
| Ara Sınavlar (Yazılı, Sözlü, vs.) | 1 | 6 | 6 |
| Yarıyıl/Yıl Sonu/Final Sınavı | 1 | 12 | 12 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 142 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (s) | 5,68 | ||
| AKTS | 6 AKTS | ||